واگویه هشتم

واگویه‌ی هشتم با عنوان «کهنه‌ بُدم، تازه شدم: کهنه‌گرایی در گرافیک معاصر ایران» سه‌شنبه بیست‌وچهار مرداد با حضور مجید کاشانی، فؤاد نجم‌الدین و محمد محمدی برگزار شد.

در آغاز نشست محمدی به روند و ریشه‌های کهنه گرایی در هنر معاصر ایران اشاره کرد؛ این‌که کهنه‌گرایی شکلی از «گذشته‌گرایی‌»‌ای است که در همه‌ی بن‌مایه‌های فرهنگی ایران دیده می‌شود. این گذشته‌گرایی حتی در گفتمان سیاسیِ حاکمان از دوره‌ی ساسانی با ارجاع به گذشته‌ای باشکوه وجود دارد. در هنر نیز به‌ویژه در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی‌هنریِ دوره‌ی پهلوی نمود جدی‌ای یافت.

نجم‌الدین با ارائه‌ی تعریف‌هایی از وینتِیج و رِترو و اشاره به چندوجهی‌بودنِ گذشته‌گرایی، به ریشه‌یابی مفهوم نوستالژی پرداخت و گفت اهمیت این مفهوم در راهبرد تبلیغاتِ نوستالژیک بازتاب یافته است. او به یافته‌های پژوهشگران از دو شکل نوستالژی در قالب خاطره‌ی جمعی و فردی و کارکرد نوستالژی در نسل‌های مختلف اشاره کرد و گفت: دهه‌ی پنجاه خورشیدی عصر شکل‌گیری نوستالژی در ایران می‌نماید که گفتمان محوری‌اش «بازگشت به خویشتن» بود. از حسین نصر تا جنبش سقاخانه و… را می‌توان در همین چارچوب گفتمانی دریافت.
نکته‌ی کلیدی دیگر در فهم کهنه‌گرایی را نجم‌الدین در نوشتاری از سوزان سونتاگ با عنوان «یادداشت‌هایی درباره‌ی کمپ» یافته است. ذائقه‌ی کمپ، ذائقه‌ای ظاهربین است که آن‌چه در گذشته پس‌خورده و کنارگذاشته‌شده را وامی‌گیرد و بازتولید می‌کند.

سخنران دیگر نشست مجید کاشانی نخست به گذشته‌نگر (رتروسپکتیو)، تمایز آن با وینتِیج و شعار کلیدیِ آن یعنی «هر چیز کهنه دوباره تازه می‌شود» اشاره کرد. طراحیِ گذشته‌نگرانه در انواع یا سبک‌های گوناگونی مانند وَپُروِیو، استیم‌پانک، شیوه‌ی باوهاوس، وی‌اچ‌اس، هنر پاپ و گرانج است. این کار یا با استفاده‌ی مستقیم از عنصر کهنه است یا با فضاسازی یا بازتولید فضای کهنه که خود این هم به دو گونه می‌تواند باشد:با ارتباط با موضوع یا فرمالیستی. این عنصر کهنه می‌تواند شامل اشیاء/ابزار، خطاطی/خوشنویسی، تکنیک‌های چاپ/ساخت، فرهنگ و تصاویر عامیانه، نشریات/کتاب، صنایع دستی، نقاشی و معماری باشد.
در ادامه، کاشانی روند طراحی چند نمونه از کارهای کهنه‌گرایانه‌ی خود را در زمینه‌های طراحی پوستر، جلد، صحنه و نشانه‌ی نوشتاری شرح داد و نیز سه مورد طراحی قلم که به‌نوعی بازآفرینی قلم‌های کهنه بودند، پرداخت.